Rada Ministrów przyjęła we wtorek projekt nowelizacji ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Projekt przewiduje m.in. umożliwienie nadania przez Prezesa Rady Ministrów rygoru natychmiastowej
wykonalności dodatkowej decyzji o odwołaniu prezesa izby. Nowelizacja przewiduje także poszerzenie zakresu funkcji kontrolnej regionalnych izb obrachunkowych o kryterium rzetelności i gospodarności. Pierwszy mechanizm zagwarantuje możliwość natychmiastowej reakcji w sytuacji zaistnienia dysfunkcji w regionalnej izbie obrachunkowej, a drugi pozwoli poddać ocenie min. solidność i dokładność w planowaniu, w gospodarowaniu finansami lub sporządzanej dokumentacji w procesie ubiegania się o środki zewnętrzne.
Na przykładzie Małopolski widać pilną potrzebę wprowadzenia takich rozwiązań.
Z doniesień medialnych wynika, że z dysfunkcją działania RIO mamy aktualnie do czynienia w Małopolsce: „Mirosław Legutko, przewodniczący Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych, został nagrany podczas ustalania z urzędniczką podkrakowskiej gminy warunków kontroli. Jak informuje „Gazeta Wyborcza”, szef małopolskiej RIO zwraca się do skarbniczki „myszko”, a kobieta pytana o cel rozmowy odpowiada mu, że dzwoni towarzysko, ale też „troszeczkę interesownie” – tak opisuje Onet sytuację panującą w Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Krakowie.
W kolejnych artykułach prasowych pojawiły się informacje o braku reakcji RIO w przypadku stwierdzenia zadłużania się samorządów w formach niedopuszczanych przez prawo ( tzw. parabanki) i innych patologiach.
Mirosław Legutko został prezesem małopolskiego RIO w kwietniu 2018 r., a w lipcu 2020 r. objął stanowisko szefa Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych.
Kolejny przykład to budowa nowej siedziby Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego w Wieliczce. Inwestycja została zatrzymana po tym, jak okazało się, że do budowanych garaży nie zmieszczą się ambulanse. Projektant informuje, że dokumenty projektowe były kilkukrotnie konsultowane z inwestorami, ale „na żadnym etapie nie żądano zwiększenia wysokości garaży”. Teraz starostwo żąda rozebrania stropów i wybudowania po 1m wyższych garaży, bo nie zmieści się … antena. Kto i dlaczego zamówił niewłaściwy projekt? A co będzie, gdy np. za rok kupi się inny osprzęt np. dłuższa antenę, czy wtedy też na koszt podatnika będzie rozbierać stropy, by ich wysokość dostosować do długości anten?
Nadzór nad samorządami to nie tylko RIO. Również Wojewoda sprawuje nadzór, który powinien skutecznie uzupełniać działania kontrolno-nadzorcze sprawowane przez RIO.
W podkrakowskiej gminie Mogilany obecny Wójt, obejmując urząd w 2014 r. przejął przygotowane do uchwalenia studium. Bez podania powodu, nie przekazał gotowego studium do głosowania. Kolejne studium sporządzone przez tego samego Wójta, nie mogło zostać uchwalone, gdyż wydział nadzoru Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego zabronił poprzedniej radzie gminy głosowania projektu wójta z powodu niezgodności z prawem. W 2018 r. zaprzestano prac nad zakwestionowanym studium i rozpoczęto procedurę od początku. Trzeci projekt studium uchwalony już w 2020 r. został zaskarżony przez Wojewodę Małopolskiego do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Gmina Mogilany jest coraz bardziej zadłużana, a pieniądze podatników wydawane są na kolejne projekty studium, które z powodu decyzji obecnego wójta ( studium z 2014 r.) lub z powodu niezgodności z prawem ( studium z 2018 r. i z 2020 r.) nie mogą służyć mieszkańcom. Jak się nieoficjalnie dowiedzieliśmy wójt wystąpił do sądu o mediacje w sprawie zaskarżonej uchwały! Czy można prowadzić mediacje w zakresie obowiązującego prawa? Czy wójt chce udowodnić, że wojewoda małopolski zaskarżył studium bez powodu? Czy wójt nie wierzy w kompetencje wojewody? W tej sytuacji niezbędne są skuteczne działania nadzorcze ze strony organów zewnętrznych i sądy administracyjne .
To tylko przykłady problemów jakie rozwiązać powinna nowelizacja ustawy o RIO.
Nowelizacja ustawy przewiduje, obowiązek powiadamiania organów ścigania o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub wykroczenia podjętym w toku prowadzonej działalności kontrolnej.
Zapropopowano w projekcie ustawy , objęcie nadzorem uchwał zmieniających uchwałę budżetową, a także uchwał w sprawie wieloletniej prognozy finansowej lub jej zmiany.
Projekt zezwala również prezesowi izby na poinformowanie organu sprawującego nadzór nad jednostką o braku zawiadomienia przez tę jednostkę o wykonaniu wniosków pokontrolnych bądź o nieuzasadnionym ich niewykonywaniu.
Po zmianie ustawy, niektórym rozstrzygnięciom nadzorczym będzie mógł być nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Jak przekonuje KPRM „jest to szczególnie ważne w przypadkach, gdy jednostka samorządu terytorialnego – w związku ze złym stanem finansowym lub obstrukcją jednego z organów – nie jest zdolna do wykonywania zadań publicznych”.
Według nowelizacji, komisje przeprowadzające konkursy na prezesów izb obrachunkowych będą powoływane przy prezesie Rady Ministrów, nie zaś jak do tej pory w ramach konkretnej izby.
Nowe przepisy mają wejść w życie po upływie 3 miesięcy od daty publikacji w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem wybranych regulacji, które zaczną obowiązywać w innych terminach.
Komentarz Redaktora Naczelnego:
Nowelizacja ustawy o RIO poszerza uprawnienia kontrolne izb, usprawnia procesu kontroli i nadzoru. Wszystkie proponowane zmiany są zbieżne z tym, o czym mówiłem i pisałem od kilku lat. Mam nadzieję, że proponowana nowelizacja wyprowadzi Regionalne Izby Obrachunkowe z obecnego kryzysu.
Grzegorz Gorczyca
Redaktor Naczelny Agencji Informacyjnej Nasz Kraków
om
Fot. Arch., Gorlice
Źródło: samorzad.pap.pl, Onet
