Trybunał Konstytucyjny rozumie nadzór nad samorządem terytorialnym jako „określone procedury dające odpowiednim organom państwowym, wyposażonym w stosowne kompetencje, prawo ustalania stanu faktycznego, jak też korygowania działalności organu nadzorowanego” – uzasadnienie do uchwały Trybunału Konstytucyjnego z 5 października 1994 r., W 1/94, OSS 1994, nr 4-5, poz. 157.
–Nowy Polski Ład to całościowy dokument w którym chcemy rozpocząć szereg projektów inwestycyjnych i rozwojowych w gminach, finansowanych głównie ze środków krajowych. Główne obszary inwestycji to przede wszystkim infrastruktura, innowacje, ochrona środowiska, ochrona służby zdrowia. Uwzględniamy w podziale środków poziom zamożności regionów, badania i rozwój, które są możliwe tam do wykonania – powiedział Mateusz Morawiecki.
Nowy Polski Ład i samorządy gminne?
Samorząd gminny jest wmontowaną w struktury państwa formą decydowania w sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym. Samorząd gminny i administracja rządowa uczestniczą komplementarnie w sprawowaniu administracji publicznej na poziomie gmin. Sprawowanie administracji rządowej oparte musi być na obowiązujących przepisach zawartych w stosownych przepisach prawa. Zgodność działań samorządów z obowiązującymi ustawami kontroluje Wojewoda jako przedstawiciel rządu w terenie. Skuteczność polityki rządu i realizacja Nowego Polskiego Ładu uzależniona jest od sprawnego nadzoru nad gminami. Dotychczas sprawowany nadzór Wojewodów nad samorządami budził liczne wątpliwości. Informacje Najwyższej Izby Kontroli w sprawach dotyczących nadzoru nad gminami ukazują liczne nieprawidłowości.
Pilna potrzeba zmiany standardów sprawowania nadzoru przez Wojewodów?
Wprawdzie wprowadzenie Nowego Polskiego Ładu dopiero przed nami, jednak teraz nadeszła pora do wprowadzenia nowych standardów działania rządu w terenie, także w Małopolskim Urzędzie Wojewódzkim. Nadzór Wojewody Małopolskiego nad działalnością samorządów od pewnego czasu wydaje się być niewystarczający. Przykładem może być sytuacja zablokowania lądowiska Lotniczego Pogotowia Ratunkowego przez inwestora budującego w pobliżu obiekt kubaturowy na podstawie mogącego budzić wątpliwości pozwolenia na budowę. Wstrzymanie budowy nastąpiło dopiero po stworzeniu realnego zagrożenia życia i zdrowia pacjentów szpitala. Wojewoda Małopolski jako organ II instancji w sprawach decyzji o pozwolenia na budowę posiada wiedze o sytuacji szpitala , który został pominięty jako strona przy wydawania pozwolenia na budowę. Kolejnym niepokojącym przykładem braku sprawnego działania Wojewody Małopolskiego , ale z zakresu prawowania nadzoru nad gminami jest brak reakcji na zgłaszane przez mieszkańców wątpliwości co do uchwały w sprawie zmiany studium.
Studium, które budzi poważne zaniepokojenie mieszkańców!
Rada Gminy Mogilany przyjęła zmiany w studium, które stanowią – według części mieszkańców-poważne zagrożenie dla finansów gminy, poziomu życia i stanu środowiska naturalnego. Stowarzyszenie Mieszkańców Gminy Mogilany wystosowało w tej sprawie kilka pism do Wojewody Małopolskiego i od października bezskutecznie oczekują na odpowiedź. Mieszkańcy dysponują profesjonalna opinią prawną wskazującą na szereg nieprawidłowości w uchwalonym studium, do których to zarzutów organ nadzoru, jakim jest Wojewoda Małopolski po prostu się nie odniósł w żadnej formie. Aktualnie w roku 2021, podobnie jak w 2016 roku mieszkańcy Gminy Mogilany wskazują Wojewodzie Małopolskiemu zgodny z prawem sposób sprawowania nadzoru. Obecnie tak jak w 2016 roku wskazują na konkretne przepisy prawa i na orzecznictwo sądowe potwierdzające argumenty mieszkańców. W 2016 roku ignorowano mieszkańców i podobnie jest teraz.
Budżet Gminy i Studium
Przeznaczenie terenów rolnych pod inwestycje wymaga od gminy wykazania możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej, infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań gminy. Stan infrastruktury w gminie Mogilany nie jest dobry. Reprezentacyjne miejsce , jakim bez wątpienia jest Rynek w Mogilanach może działać odstraszająco, szkoła w Mogilanach prowadzi lekcje na dwie zmiany, a wjazd i wyjazd mieszkańców do pobliskiego Krakowa zabiera coraz więcej czasu z powodu korków. Przeznaczenie kolejnych 400 ha pod zabudowę, budzi niepokój mieszkańców.
Gmina jest bogata, czy wskaźniki nieprawidłowo obliczone?
- W projekcie studium wskazano, że średni dochód na mieszkańca w gminie Mogilany w roku 2018 wynosił 5329,22 zł, co jest wyższą wartością niż średni dochód na mieszkańca w powiecie krakowskim. Podobna sytuacja występuje w przypadku porównywania ogólnych wydatków w 2018r., na mieszkańca – w Mogilanach mają wynosić one 5314,83 zł, a w powiecie krakowskim średnio 736,27 zł.
Czyli sytuacja finansowa gminy Mogilany jest dużo lepsza niż przeciętnej gminy w powiecie, a równocześnie stan infrastruktury społecznej i technicznej jest niewystarczający i inwestycje postępują niesłychanie wolno. - Czy organ nadzoru potrafi wskazać co jest powodem, że w tak zamożnej gminie i mającej tak duże wydatki w przeliczeniu na mieszkańca, że nie ma możliwości przyłączenia do kanalizacji dla ponad 60 proc. już zamieszkałych domów?
- Czy powodem jest trwały brak środków na budowę kanalizacji do już zasiedlonych budynków?
- Czy organ nadzoru zwrócił uwagę, że wskazana kwota wydatków ogólnych na mieszkańca w 2018 roku w gminie Mogilany w kwocie 5314,83 zł. pomnożona przez liczbę mieszkańców 13819 ( dane na 2017 rok) daje wartość całego budżetu gminy czyli 73 445 635,77 zł. i jest to kwota uwzględniająca także zadłużenie gminy.
- Czy organ nadzoru może potwierdzić prawidłowość wyliczenia wydatków ogólnych na mieszkańca gminy Mogilany uzyskany jako iloraz wartości budżetu gminy razem z kwotą zadłużenia gminy, podzielonego przez liczbę mieszkańców?
Mieszkańcy bez kanalizacji?
Np. w 2018 roku na terenie Gminy Mogilany było 4554 przyłączy wodociągowych, a do sieci kanalizacyjnej jest przyłączonych 1809, co stanowi zaledwie 39,72% już zasiedlonych budynków. Czyli niespełna 40 proc. zamieszkałych budynków ma dostęp do kanalizacji! Słabe tempo inwestycji w infrastrukturę spowodowała, że w latach 2008 – 2018 roku wybudowano zaledwie 40 km kanalizacji i podłączono zaledwie nieco ponad 1 tys. budynków mieszkalnych. Budynki podpinane są do wybudowanych przed wielu laty oczyszczalni i instalacji, które już teraz wymagają zwiększenia przepustowości z uwagi na wzrost liczby budynków.
Część gminy całkowicie pozbawiona nawet planów na budowę kanalizacji!
Mieszkańcy całej zachodniej część gminy Mogilany, tj. Bukowa, Kulerzowa, Chorowic, Brzyczyny oraz zachodniej część Gaju i północnej Mogilan nie posiadają żadnej możliwości przyłączenia się do kanalizacji. Powodem jest brak kanalizacji w tym terenie, pomimo istnienia warunków do jej wybudowania i podłączenia do kanalizacji w Skawinie. Na dzień dzisiejszy, nie ma nawet planów budowy kanalizacji. Od wielu lat mieszkańcy czekają na zrobienie nowych planów budowy kanalizacji, bo te które były zrobione już utraciły ważność. Jeśli gminy Mogilany nie stać na wybudowanie kanalizacji dla już zamieszkałych budynków, to kiedy wybuduje infrastrukturę dla kolejnych 400 Ha przekwalifikowanych w studium?
Czy organ nadzoru dysponuje informacjami pozwalającymi określić jakie środki są niezbędne by wybudować infrastrukturę techniczną do już wybudowanych i podłączonych do sieci wodociągowych budynków?
Jeśli gmina Mogilany nie dysponuje finansami by wybudować kanalizacje do już zasiedlonych budynków, to w jaki sposób i z jakich źródeł uzyska środki na sfinansowanie kanalizacji do przekształconych terenów w nowym studium?
Czy organ nadzoru potrafi wskazać jaką kwotę potrzebuje gmina by doprowadzić kanalizację do obecnie zamieszkałych, obecnie przekształconych ale jeszcze nie zabudowanych terenów i dla terenów przekształconych w nowym studium?
Czy w interesie mieszkańców nieposiadających dostępu do kanalizacji jest uchwalanie studium zobowiązującego władze gminy do budowy infrastruktury w sytuacji gdy brakuje środków na takie inwestycje dla już zamieszkałych domów?
Problemy w zaopatrzeniu w wodę
Gmina Mogilany nie posiada własnych ujęć wody, korzysta z ujęć ze Skawiny oraz z Krakowa. Wodociąg gminny wymaga remontu i przebudowy z powodu złego stanu technicznego, zdarzających się bardzo często awarii, rozszczelnień skutkujących częstymi wyłączeniami i zanieczyszczeniem bakteryjnym wody. Wodociąg gminny jest przestarzały i nie posiada urządzenia do uzdatniania wody. W części zasiedlonych budynków jest niewystarczające ciśnienie wody, co powoduje konieczność instalacji w domach urządzeń hydroforowych w celu korzystania z wodociągu gminnego. Dwie przepompownie wody, trzy hydrofornie i dwa zapasowe zbiorniki wody nie zapewniają odpowiedniego i bezawaryjnego zaopatrzenia w wodę już zasiedlonych budynków. Gmina Mogilany posiada tylko dwie biologiczno-mechaniczne oczyszczalnie ścieków o niewielkiej przepustowości, która już obecnie jest niewystarczająca.
Czy organ nadzoru posiada informacje jaki jest koszt remontu i przebudowy istniejącej sieci wodociągowej w gminie Mogilany, by bezawaryjnie zaopatrywać już zasiedlone budynki?
Czy do 400 ha przekształconych w studium terenów należy wybudować kolejny wodociąg gminny?
Kotłownie opalane węglem, brak zorganizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło czyli ochrona powietrza w gminie Mogilany!
Gmina Mogilany nie posiada zorganizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło, a w zabudowie mieszkaniowej i usługowej dominują kotłownie gazowe i węglowe. Zaledwie część obiektów użyteczności publicznej, usługowych i zakładów produkcyjnych posiada własne nowoczesne kotłownie gazowe. Pozostałe nadal korzystają z lokalnych kotłowni lokalnych zasilających także bloki mieszkalne opalanych węglem.
Czy organ nadzoru zwrócił uwagę, że stopień gazyfikacji gminy nie jest stuprocentowy, zatem sieć gazowa już teraz wymaga rozbudowy by w ramach programu ochrony powietrza umożliwić przyłączenie się mieszkańcom już zasiedlonych budynków do sieci gazowej.
Czy organ nadzoru poznał koszt wybudowania sieci gazowej dla zasiedlonych budynków, terenów budowlanych i przekształconych w studium kolejnych 400 ha terenów wymagających budowy sieci gazowej i czy pokrycie tego kosztu jest w możliwościach gminy Mogilany?
Czy organ nadzoru zapoznał się – na podstawie przekazanych przez gminę dokumentów jaki jest koszt modernizacji i rozbudowy systemu zaopatrzenia w energię elektryczną z powodu wzrostu już istniejącego zapotrzebowania ze strony zasiedlonych budynków?
System oświetlenia terenów już zasiedlonych na terenie gminy Mogilany jest cząstkowy, istotnie ograniczony i już od dawna wymaga doinwestowania.
Czy organ nadzoru dysponuje informacjami, prognozą finansową wskazującą na możliwości finansowania inwestycji komunalnych, technicznych i społecznych dla terenów już zasiedlonych, już przeznaczonych pod inwestycje i nowych 400 ha planowanych do zainwestowania w nowym studium?
Czy organ nadzoru dysponuje opinią gminnej komisji urbanistyczno – architektonicznej o projekcie studium przeznaczającym 400 ha terenów rolnych pod inwestycje w sytuacji gdy niespełna 40 proc. budynków zamieszkałych ma dostęp do kanalizacji, wodociąg gminny jest niewystarczający dla bieżących potrzeb ( przestarzały i często występują awarie i wyłączenia wody), system zaopatrzenia w energię elektryczną wymaga modernizacji, a oświetlona jest niewielka część już zamieszkałych obszarów w gminie Mogilany?
Czy organ nadzoru zapoznał się z analizami dla studium Gminy Mogilany?
Zapoznanie się organu nadzoru z analizami w tym finansowymi, jest bardzo istotne, gdyż to możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej oraz społecznej, wyznaczają
obowiązek dostosowania zapotrzebowania na nową zabudowę w uchwalanym studium. Takie informacje są niezbędne dla zgodności z prawem uchwalonego studium, gdyż przepis art. 10 ust. 5 pkt 1 u.p.z.p. wymaga, aby maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę zostało sformułowane „na podstawie” analiz (ekonomicznych, środowiskowych, społecznych, prognoz demograficznych oraz możliwości finansowych gminy).
Procedura sporządzania studium budzi wątpliwości?
- Czy organ nadzoru potwierdza prawidłowe zaopiniowanie i uzgodnienie projektu studium z wszystkimi właściwymi organami? ( uzgadnianie i opiniowanie projektu studium następuje w trybie przewidzianym w art. 24 i 25 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.) Istotna jest regulacja zawarta w art. 25 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym nieprzedstawienie stanowiska lub warunków uzgodnienia w terminie określonym w art. 25 ust. 1 ustawy uważa się za równoznaczne odpowiednio z uzgodnieniem lub zaopiniowaniem projektu. Z przedmiotowego przepisu wynika zatem, że brak uzyskania określonego uzgodnienia lub opinii nie stanowi przeszkody do uchwalenia studium, jeżeli organ wystąpił o taką opinię lub uzgodnienie i nie uzyskał odpowiedzi w wyznaczonym terminie.
- Czy organ nadzoru potwierdził ponowienie czynności związanych z opiniowaniem i uzgadnianiem przedmiotowego studium, po wprowadził licznych zmian w projekcie w związku z uwzględnieniem wniesionych uwag do projektu?
( istotne jest, że po wyłożeniu projektu studium do publicznego wglądu, w wyniku rozpatrzenia wniesionych uwag do projektu studium, organ planistyczny wprowadził liczne zmiany w projekcie, co powoduje, że dokumenty powinny zostać przynajmniej w części powtórzone)
Czy organ nadzoru zweryfikował informacje dotyczące możliwości finansowania wykonania sieci komunikacyjnych i infrastruktury technicznej oraz społecznej służących realizacji zadań gminy?
Komentarz Redaktora Naczelnego:
Teraz jest odpowiedni czas na ocenę sprawności rządu w terenie , na usprawnienie procedur w zakresie sprawowanego nadzoru nad samorządami.
Mieszkańcy i ich organizacje tworzą samorząd i dlatego są równoprawnymi partnerami w dialogu pomiędzy organem nadzoru i samorządem. Mają prawo zwracać się do organu nadzoru i mają prawo otrzymać odpowiedź w terminach przewidzianych przez stosowne przepisy. Realizacja planu gospodarczego pod nazwą Nowy Polski Ład wymaga pilnego przeglądu obowiązujących ustaw i zwiększenia kompetencji administracji publicznej wszystkich szczebli.
Grzegorz Gorczyca Redaktor Naczelny Agencji Informacyjnej Nasz Kraków
om
Fot. Arch.
Źródło: Mat. Własne, Studium
