Obywatel to mieszkaniec gminy
Najmniejszą jednostką podziału administracyjnego w Polsce jest gmina. To w gminie radni i włodarze wybrani przez mieszkańców stanowią prawo miejscowe, które dotyczy praw i obowiązków mieszkańców. By te działania gminy były zgodne z prawem ma pilnować właściwy wojewoda w trybie nadzoru nad gminami.
Rząd w terenie to Wojewoda.
Wojewoda to przedstawiciel Rządu w terenie. Najwyższa Izba Kontroli potwierdza , iż przedstawiciele rządu w terenie, nie zawsze w sposób rzetelny i zgodny z prawem wywiązywali się z ustawowego obowiązku sprawowania nadzoru nad stanowieniem aktów prawa miejscowego przez jednostki samorządu terytorialnego oraz ich ogłaszania w wojewódzkich dziennikach urzędowych.
Czy ocena działania Wojewody to ocena Rządu?
Wyniki przeprowadzonej kontroli NIK ujawniły liczne oraz powtarzające się przypadki niepodejmowania przez wojewodów działań nadzorczych w odniesieniu do wadliwych aktów prawa miejscowego, niezapewnienia jednolitości ocen ich legalności, a także niejednolity tryb postępowania w tym zakresie.
Różne procedury nadzoru dla różnych gmin czy brak procedur?
Wykonując zadania związane z nadzorem nad stanowieniem prawa miejscowego, wojewodowie różnie oceniali zgodność z prawem uchwał podejmowanych przez organy samorządu terytorialnego, regulujących tę samą sferę działalności. Różnicowanie polegało na tym, że niektóre uchwały zostały wyeliminowane z obrotu prawnego rozstrzygnięciem nadzorczym, stwierdzającym ich nieważność z powodu niezgodności z prawem. Uchwały innych rad gmin naruszające te same przepisy prawa, wobec niepodjęcia takiego rozstrzygnięcia, obowiązywały
nadal, jako zgodne z prawem. Same postępowania nadzorcze prowadzone były bez ustalonych procedur, co skutkowało zróżnicowanym postępowaniem nadzorczym i brakiem jednolitych zasad prowadzenia postępowań nadzorczych.
Niepodejmowanie działań,podmienianie wadliwych uchwał, opóźnienia publikacji – negatywne skutki nierzetelności wojewodów obciążają zwykłych ludzi
Wojewodowie stosowali praktykę odstępowania od wydania rozstrzygnięcia nadzorczego w przypadku zobowiązania się jednostki samorządu terytorialnego do dokonania zmiany lub uchylenia wadliwego aktu we własnym zakresie.
Takie działanie to faktyczne zrzeczenie , się ustawowych kompetencji przez organ nadzoru, który zobowiązany jest w przypadku każdego stwierdzenia istotnego naruszenia prawa przez badany akt (według stanu prawnego w chwili jego wydania) do wydania rozstrzygnięcia nadzorczego.
Oczekiwanie Wojewody na „podmienienie” wadliwego aktu skutkowało funkcjonowaniem w obrocie prawnym uchwał niezgodnych z prawem.
Niektóre Urzędy Wojewódzkie ogłaszały uchwały rad gmin w wojewódzkich
dziennikach urzędowych dopiero po uprzedniej ich kontroli w trybie nadzorczym. Zaprzeczało to prawnemu wymogowi niezwłoczności ogłaszania aktów
normatywnych.
Brak jednolitej oceny legalności prawa miejscowego
Wojewodowie, nie zapewniają jednolitej oceny legalności aktów prawa miejscowego wydanych przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego regulujących tę samą sferę działalności publicznej. Spośród zbadanych ogółem 91 aktów
prawa miejscowego, których zgodność z prawem nie została zakwestionowana
przez wojewodów, 39 (tj. 42,8%) zawierało regulacje, które w przypadku
innych aktów, dotyczących tych samych zagadnień, w wydanych rozstrzygnięciach nadzorczych zostały uznane za niezgodne z prawem.
W 1354 przypadkach kontrolowani wojewodowie, po wszczęciu postępowań
nadzorczych, odstąpili od wydania rozstrzygnięć nadzorczych z uwagi na zobowiązanie się jednostek samorządu terytorialnego do dokonania
we własnym zakresie zmiany lub uchylenia aktu prawa miejscowego
zakwestionowanego przez wojewodę. Dotyczyło to 36,5% aktów prawa
miejscowego, w stosunku do których w skontrolowanych urzędach wojewódzkich
wszczęto postępowania nadzorcze w sprawie stwierdzenia ich nieważności.
Wnioski z kontroli NIK
NIK wskazało na konieczność podjęcia przez wojewodów niezbędnych działań organizacyjnych, mających na celu zapewnienie terminowej i prawidłowej realizacji zadań dotyczących nadzoru nad stanowieniem prawa przez organy jednostek samorządu terytorialnego, w tym jednolitości dokonywanych ocen aktów prawa miejscowego.
Działania czynnika społecznego zmierzającego do poprawy działania nadzorczego wojewodów
W oparciu o kryteria ocen funkcjonowania zastosowanych przez Najwyższą Izbę Kontroli wobec kilku wojewodów , konieczne jest zweryfikowanie działań wszystkich 16 wojewodów w całej Polsce.
om
Fot. Arch.
